TIẾNG HÁT VƯỢT THỜI GIAN : THÁI THANH
Gửi những ai yêu tiếng hát Thái Thanh để “vĩnh biệt linh hồn” người ca sĩ tài danh này: tuy bà chưa chết nhưng linh hồn Bà đã bị gã Alzheimer (là bệnh thoái hóa cả não bộ không hồi phục) cướp đi rồi. Bà hiện sống trong Nursing Home tại Hoa Kỳ.
Không chỉ một người, tiếp cận “hiện tượng” Thái Thanh từ góc
độ “tiểu sử” - một tiểu sử “trải dài” vài thời kỳ lịch sử thăng trầm của đất
nước, mà chủ yếu là “đất nước” VNCH trước 1975 - cùng toàn bộ gia tài đồ
sộ năm bẩy trăm ca khúc bà đã hát từ dân ca, tình ca, tâm ca, bi ca, hoan ca,
hùng ca, đạo ca…, đã gọi bà là tiếng “khóc cười theo mệnh nước nổi trôi“.
Cũng không chỉ một người, từ góc độ “thưởng thức ca nhạc”,
mệnh danh bà là “tiếng hát vượt thời gian”, “giọng ca vàng không tuổi” – chính
xác là “The Ageless Golden Voice“, như được in trên bìa một băng nhạc Sài Gòn
xưa.
Những danh xưng ấy dành cho Thái Thanh tất nhiên không
thuyết phục tất cả mọi người, mà chỉ đúng đối với những ai yêu mến bà. Vì sao ?
Giọng hát của nữ danh ca này không dành cho những đôi tai:
- không chuộng các “âm tần cao“
- và/hay không chuộng các “cường độ biểu cảm - đặc
biệt là bi cảm quá lớn” (gọi nôm na là “quá mùi“).
Tuy nhiên con số những kẻ yêu (giọng hát) Thái Thanh là
không nhỏ, và trong số ấy cũng không hề thiếu những tên tuổi lớn các nhà làm
văn học nghệ thuật (như nhạc sĩ Phạm Đình Chương, nhạc sĩ Phạm Duy, nhạc sĩ
Cung Tiến, danh cầm Nghiêm Phú Phi, nhà văn kiêm nhà thơ Thanh Tâm Tuyền, nhà
văn Mai Thảo, nhà thơ Nguyên Sa, …),cho nên những lời xưng tụng dành cho người
ca sĩ ấy không thể “hàm hồ” được; chúng tất yếu phải “chính xác” và “xứng
đáng”. Trong chủ quan hạn hẹp của người viết bài này, tiếng hát Thái Thanh có
thể ví như một “đặc sản”, chỉ dành cho những kẻ “sành điệu”, đồng thời cũng từ
chối quyết liệt những ai không là “đồng điệu”.
Bạn sẽ nhăn mặt : “Làm gì có một đặc sản như thế” ? Xin thưa
rằng có : Quả sầu riêng ! Đúng vậy, mặc ai có thể “bịt mũi xua tay”, vẫn không
hiếm người lõi đời “nghiện” nó, xem nó là “số Một“, và nó luôn là một trong
những loại quả “quí và đắt nhất”. Vậy thì, vâng, có nhiều người tôi quen biết
“nghiện” Thái Thanh (và nghiện cả sầu riêng) ! Thậm chí đối với họ chỉ có mỗi
một mình Thái Thanh biết “hát”, còn những ca sĩ khác chỉ là “phát âm một cách
khổ sở”. (Tôi nhớ đến truyện biếm “Tiếng hát” khi nghe ai phát biểu về Thái
Thanh tương tự như vậy.)
Nói về “ngôi vị” của Thái Thanh trong giới ca sĩ Sài Gòn
trước 75 có lẽ không ai chính xác bằng “người trong giới”, đặc biệt là một
trong các danh ca hàng đầu thuở ấy – Lệ Thu.
Năm 1970, nhân chuyến tham dự khai mạc Hội Chợ Osaka, Nhật
Bản, Lệ Thu đã trả lời phỏng vấn của báo chí : “Nếu chị Thái Thanh có mặt ở đây
và hát, mọi người sẽ cúi đầu khâm phục !“. Cũng chính Lệ Thu, trong một ca khúc
hải ngoại nhớ về Sài Gòn, đã “sửa” ca từ của một câu khi hát “Đâu rộn ràng
tiếng hát Thái Thanh?” Kiêu ngạo và đắt giá nhất trong giới ca sĩ ngày đó, Lệ
Thu chỉ chấp nhận “nghiêng đầu” trước Thái Thanh.
Sự thật thì sao ? Mặc dầu Thái Thanh đi trước cả về tuổi đời
lẫn tuổi nghề so với hai diva Lệ Thu và Khánh Ly (cũng như với hầu hết các ca
sĩ khác), giọng ca lẫn cách hát của bà vẫn “trẻ trung”, “hiện đại” và “độc
đáo” nhất, đặc biệt với những ca khúc:
1) Chuyện tình buồn
2) Đạo ca 8-Giọt chuông cam lồ
3) Đạo ca 9-Chắp tay hoa
4) Đêm màu hồng
5) Ngày xưa Hoàng Thị
6) Ru ta ngậm ngùi
7) Tạ ơn đời
8) Tiếng hát to
9) Tình sầu Du Tử Lê
2) Đạo ca 8-Giọt chuông cam lồ
3) Đạo ca 9-Chắp tay hoa
4) Đêm màu hồng
5) Ngày xưa Hoàng Thị
6) Ru ta ngậm ngùi
7) Tạ ơn đời
8) Tiếng hát to
9) Tình sầu Du Tử Lê
Tôi vẫn tin là bạn không cần nhìn các ca sĩ (Việt Nam) “làm trò” khi họ hát, mà chỉ cần nghe cách phát âm cũng đủ để phân biệt và xếp hạng họ là loại ca sĩ nào. Nhưng đối với Thái Thanh thì khác, bạn nên ngắm “khẩu hình” của bà lúc bà hát - cái cách bà cấu âm (articulate) từng “âm”, từng “chữ” - chuyển động của má, môi, cơ miệng, lưỡi, hàm (răng) trên, hàm (răng) dưới, xương quai hàm; điều đó tác động đến cả cặp lông mày, cũng như vầng trán, và tất nhiên rồi, cả đôi mắt nữa. Mà không chỉ thế, hãy nhìn thanh quản ở cổ, nhìn hai vai, và tay,.., của người hát.
Cách “phát âm” / “cấu âm” của Thái Thanh, bắt đầu từ “bộ máy
phát âm”, đã tác động hoàn toàn tự nhiên đến các cơ trên mặt, rồi lan tỏa toàn
thân. Khi hát, Thái Thanh như “đang bơi”, hay “đang bay”, (theo nghĩa đen)
trong âm nhạc, và toàn bộ ngôn ngữ cơ thể của người ca sĩ ấy toát lên thông
điệp này: Được cất tiếng hát, đối với bà, là Tất Cả – là Sự Sống, là Hạnh Phúc
vô bờ.
Để thấy/hiểu phần nào niềm hạnh phúc của “Người Đàn Bà Hát”
Thái Thanh, bạn có thể xem các clip này (và đừng quên rằng lúc ấy bà đã U70) :
1) Tình hoài hương
2) Cỏ hồng
3) Dòng sông xanh
4) Tình ca
5) Hoài cảm
Trang này được mở ra không với mục đích nào khác hơn là để dành tặng cho những ai yêu mến tiếng hát Thái Thanh.
(Rất tiếc là chúng tôi không thể gửi tặng nó cho người ca sĩ ấy, vì bà đã vào ở hẳn một Viện Dưỡng Lão ở Hoa Kỳ từ mấy năm nay rồi).
Muốn nghe đầy đủ hơn các bài hát của Thái Thanh, xin click vào chữ "vào đây" dưới cùng.
Yên Huỳnh post (theo Con Cò)
