LÀM SAO TRÁNH ALZHEIMER’S
Gần phân nửa số người Mỹ 85 tuổi mắc bệnh Alzheimer's, một
chữ mà người Việt ở Mỹ đã quen thuộc và thường dịch là bệnh lẩn. Một số người
còn mắc bệnh này khi chưa đến 65 tuổi, được gọi là bệnh lẩn sớm. Căn bệnh quái
ác này thường lởn vởn trong óc tất cả chúng ta và nhiều người thường tự hỏi “Có
phải mình đang mắc chứng Alzheimer's sớm?”
Thực ra thì bệnh hay quên thường được gặp ở mọi lứa tuổi:
không thể tìm thấy chìa khóa, quên tên người đối diện hay người trong một câu
chuyện đang kể, hoặc bước vào một căn phòng rồi không thể nhớ tại sao lại vào
đó. Đối với đa số thì vấn đề chỉ là do thiếu ngủ hoặc căng thẳng tạm thời.
Nhưng đôi khi những triệu chứng này trở nên thường xuyên hơn và đáng lo ngại
hơn khiến chúng ta cần đến gặp bác sĩ để được chẩn bệnh chính xác. Rất may là
nghiên cứu gần đây cho thấy nhiều loại thực phẩm có thể giúp ngăn ngừa bệnh
Alzheimer và thậm chí có thể đảo ngược các vấn đề của trí nhớ khi chúng được
phát hiện sớm.
Khi xem xét óc của những người bệnh Alzheimer's, các nhà
khoa học thấy giữa các tế bào não là mảng nhỏ li ti, được gọi là mảng beta-
amyloid. Dưới kính hiển vi, những mảng này trông giống như viên thịt hoặc cuộn
len. Họ cho rằng những mảng này đã dần dần phá hủy các tế bào óc.
Tại sao có những mảng này? Các nhà nghiên cứu ở Mỹ và châu
Âu cho rằng câu trả lời tìm thấy trong thói quen ăn uống của chúng ta. Một số
thức ăn làm dễ bị bệnh Alzheimer's và ngược lại, một số khác giúp ngăn chặn bệnh
"Chất béo xấu"
Chất béo bão hòa thuộc loại chất béo không lành mạnh: đây là
chất béo trong thịt và đặc biệt là trong các sản phẩm sữa, chẳng hạn như phô
mai và kem. Các nhà nghiên cứu trong Chicago Health and Aging Project thấy rằng
những người ăn nhiều những “chất béo xấu“ờ có hơn ba lần nguy cơ mắc bệnh
Alzheimer's so với những người tránh ăn những chất béo này. Và đây là điều đáng
sợ: Nếu bạn ăn hai quả trứng và một miếng bacon (thịt ba chỉ ướp mặn) cho bữa
ăn sáng, một miếng ức gà không da với một ly sữa cho bữa ăn trưa, và một bánh
pizza pho mát nhỏ cho bữa ăn tối, bạn đã lấy đủ “chất béo xấu” để được xếp vào
nhóm có nguy cơ cao. Đúng vậy. Những thức ăn hàng ngày mà chúng ta quen ăn
khiến chúng ta bị xếp vào nhóm có nguy cơ bị bệnh. Chất transfat có trong bánh
donut và các món ăn vặt khác cũng làm tăng nguy cơ bị các vấn đề của trí nhớ
sau này.
Sắt , đồng và các kim loại khác
Kim loại - sắt và đồng - từ các loại thực phẩm và từ nồi
chảo có thể là một phần của vấn đề. Chúng ta đều cần sắt cho hồng huyết cầu và
đồng cho các phân hóa tố (enzyme), nhưng với số lượng lớn, các kim loại này sản
xuất các gốc hóa học làm tổn thương các tế bào não.
Các kim loại này đến từ đâu? Chất sắt có trong các loại thịt
và tất nhiên là trong chảo gang, do đó nên dùng nồi chảo làm bằng thép không rỉ
(stainless steel), an toàn hơn. Chất đồng được tìm thấy trong ống nước - vì vậy
ta nên dùng máy lọc nước - cũng như trong gan và nhiều loại thực phẩm khác. Cả
chất sắt và chất đồng thường được thêm vào các loại vitamin, vì vậy nên đọc kỹ
nhãn hiệu vitamin bạn mua và chọn những loại thuốc không có các kim loại này .
Chất nhôm cũng đã được tìm thấy trong óc của bệnh nhân
Alzheimer's. Trong khi các nhà khoa học tiếp tục tranh luận xem các kim loại
này là thủ phạm hay chỉ là một chất có mặt vô tội vạ, tốt hơn hết là ta đừng
đem chúng vào người. Không nên dùng nồi nấu bằng nhôm và đọc nhãn hiệu kỹ khi
mua baking powder, thuốc antacid, và thực phẩm chế biến sẵn để chọn loại không
có các chất này.
Thực phẩm bảo vệ khỏi bệnh Alzheimer's
Không phải tất cả các thực phẩm đều có hại. Một số thực phẩm
thực sự bảo vệ óc. Chúng là:
-Các loại hạt chứa nhiều vitamin E, đã được chứng minh là
giúp ngăn ngừa bệnh Alzheimer's. Đặc biệt tốt là hạnh nhân (almonds), quả óc
chó (walnuts), quả phỉ (hazelnuts), hạt thông (pinenuts), quả hồ đào (pecans),
quả hồ trăn (pistachios), hạt hướng dương (sunflower seeds), hạt vừng (sesame
seeds), và hạt lanh (flaxseed). Chỉ cần một ounce (một nắm) mỗi ngày là đủ.
-Quả việt quất (blueberries) và nho có được màu đậm là từ
anthocyanins, chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp học tập tốt và tăng trí nhớ trong
các nghiên cứu tại Đại học Cincinnati .
-Khoai lang là thức ăn chính của người Okinawa ,
giống người sống lâu nhất trên trái đất. Họ cũng được biết là có thể duy trì
tinh thần minh mẫn vào tuổi già. Khoai lang chứa nhiều beta- carotene, một chất
chống oxy hóa mạnh mẽ .
-Các loại rau lá xanh cung cấp sắt trong một hình thức dễ
hấp thụ hơn khi cơ thể cần nhiều và ít được hấp thụ khi cơ thể bạn đã có dư,
bảo vệ bạn khỏi tình trạng quá dư chất sắt, có thể gây hại cho não. Rau xanh
cũng có rất nhiều chất folate, một loại vitamin B bảo vệ óc.
-Các loại đậu và chickpeas có vitamin B6 và folate cũng như
protein và cancium, không có chất béo bão hòa hoặc transfat.
-Vitamin B12 rất cần thiết để giúp hệ thần kinh và các tế
bào não khỏe mạnh. Folate , vitamin B6 và vitamin B12 hợp chung sẽ loại bỏ
homocysteine, là chất tích tụ trong máu - giống như chất thải nhà máy - và làm
hư não.
-Ăn chay, nhất là ăn thuần chay rất tốt. Một nghiên cứu tại
đại học Loma Linda cho thấy người ăn chay không chỉ sống lâu hơn những người ăn
thịt mà họ giữ được sự minh mẫn lâu dài hơn.
Vận động bộ óc thường xuyên
Dùng những cách sau để vận động bộ óc:
-Làm trái tim đập mạnh hơn: Đi bộ nhanh 40 phút ba lần mỗi
tuần mang oxygen lên óc và có thể đảo ngược sự co rút do tuổi cao của óc, theo
trường đại học Illinois.
-Vận động trí óc: Những bài tập kích thích não - từ sách,
báo hay các bài tập não đã được chứng minh là làm óc mạnh lên.
-Ngủ. Giấc ngủ rất cần thiết để gìn giữ trí nhớ. Nửa đầu của
đêm rất quan trọng cho giấc ngủ sóng chậm, khi bộ óc tổng hợp các sự kiện và từ
ngữ học được trong ngày. Nửa thứ hai của đêm nhấn mạnh giấc ngủ REM, khi những
cảm xúc và kỹ năng thể lý được tổng hợp. Nên đi ngủ vào khoảng 10:00 tối, và
ngủ đủ tám tiếng hoặc nhiều giờ như có thể được.
Bảo vệ trí nhớ của bạn
Tránh những "chất béo xấu" trong các loại thịt ,
các sản phẩm sữa, bánh ngọt ăn vặt, và tận dụng các chất dinh dưỡng tốt trong
các loại rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt , và đậu. Vitamin B12 là một chất
dinh dưỡng cần thiết. Và đừng quên tập thể dục cho thể xác cũng như tinh thần
mỗi ngày.
Đừng chần chờ. Nếp nhăn bắt đầu rất sớm và cuộc sống cũng
như tóc bạc và những thay đổi trong bộ óc đã bắt đầu và tiến hành trước khi hầu
hết chúng ta nhận ra. Ngay bây giờ là thời gian để tận dụng các loại thực phẩm
tốt cho não.
Bác sĩ Nguyễn Thị Nhuận
